Hücre, canlýnýn canlýlýk özelliklerini taþýyan, yapý ve görev bakýmýndan en küçük parçasýdýr. Hücreye "göze" de denir.

Bitkisel ve hayvansal her organizma, hücre adý verilen yapý taþlarýndan oluþur.

Hücreyi dýþ ortamdan ayýran, seçici geçirgen canlý yapý. Kalýnlýðý 12 nm'dir. Ýlk bilimsel model Danielli ve Dawson tarafýndan ortaya atýldý. Bu model uzunca bir süre benimsendi ancak bu model hücre zarýnýn iþleyiþini açýklayamadý. 1972 yýlýnda Singer ve Nicolson'ýn akýcý - mozayik zar modeli ortaya kondu. Bu modele göre zarýn yapýsýnda %65 protein, %33 lipit, %2 karbonhidrat bulunur!

Mikroskopla bakýldýðýnda hücrenin yapýsý, keratin (kýrmýzý) ve DNA (yeþil)

Hücre zarýnýn Yapýsý

Hücre Çeþitleri

Ökaryotik hücreler

Ökaryotlar (Lat., Eukaryota), organel zarý bulunduran dolayýsýyla çekirdek materyali hücrenin sitoplazmasýna daðýlmamýþ olduðundan da gerçek çekirdeðe sahip organizmalarý kapsayan canlý âlemidir. Karyon Latincede çekirdek anlamýný verir eu ön takýsý da gerçek demektir.

Kalýtsal materyal, hücre içerisinde belirli bir zarla çevrilmiþ çekirdeðin içinde bulunur. Kromozomlar DNA'dan ve proteinden oluþmuþ olup, mitozla bölünürler. Sitoplazmalarýnda karmaþýk organeller bulundururlar.

Prokaryotlara göre çok geliþmiþlerdir. Hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve protistler âlemlerini kapsar.

Prokaryotik hücreler

Bakteriler ve mavi-yeþil alglerdeki hücre tipleri bu gruba girer. Bunlarýn çekirdek zarý ile çevrili çekirdekleri yoktur. Sitoplazmalarýnda mitokondri gibi zarlý organeller yoktur. Kalýtým maddesi olan DNA sitoplazma içerisine daðýlmýþ durumdadýr. Ribozomlarý vardýr. Bu hücrelerin hayati faaliyetleri sittoplazmada ve hücre zarýnda gerçekleþir.

prokaryotik hücreler hayvansal hücrelerdir ayný zamanda bitkilerde ve insanlarda bulunur.

Hücrenin Yapýsý

Ökaryotik Hücre Yapýsý: 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül 5)Granüllü (Tanecikli)Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygýtý 7)Sitoiskelet 8)Granülsüz (Düz)Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma 12)Lizozom 13)Sentriyoller

Hücre zarý

Gözenekli ve yarý geçirgen yapýya sahiptir. Esas yapý taþlarý lipid ve proteinlerdir.Her hücrenin protein,yað ve karbonhidrat oranlarý birbirlerinden farklý olduðu için zar hücreye özgüdür Hücreye gelen bütün kimyasal maddeler ve elektriksel iletiler hücre zarý ile alýnýr.Hücre zarýnýn yapýsýnda protein,yað ve karbonhidrat bulunur. Hücre zarýnýn görevleri:

Stoplazmayý çevreliyerek hücreye þekil verir ve daðýlmasýný engeller.

Madde alýþ veriþini düzenler.

Ozmatik dengenin düzenlenmesinde görev alýr.

Salgý görevi vardýr.

Enzimleri taþýyýcý görevi vardýr.

Uyarý iletimi yapar.

Sitoplazma

Büyük oranda sudan ibaret olduðu halde ne sývý ne de katý özellik gösterir yani KOLLOÝDAL yapýdadýr. Sitoplazma çözünmüþ ve daðýlmýþ tanecikler içerir. Bu çözünen taneciklerin miktarý hücre türüne göre deðiþiklik gösterir.Ýçinde bulunan organeller þunlardýr:

endoplazmik retikulum

mitokondri

lizozom

ribozom

golgi aygýtý

plastitler

pronoplast

koful

Çekirdek

Tanecikli ve lifli bir yapýya sahiptir.Hücreyi yönetir. Çekirdek zarý, nükleoplazma, kromozom ve çekirdekçikten oluþmaktadýr. Çekirdek zarý iki tabaka halinde ve çok gözenekli bir yapýya sahiptir. Nükleoplazma ise çekirdeðin özü olup özellikle protein ve tuzlar içerir. Çekirdeðin hücre bölünmesinde rolü vardýr.

Golgi aygýtý G.A.

Zarýmsý tüp ve keseciklerin biraraya gelmesiyle meydana gelir. Genellikle çekirdeðe yakýndýr. Bilhassa aktif salgý yapan bez hücrelerinde göze çarpar. Asýl görevinin hücrenin salgýladýðý proteinleri depolamak olduðuna inanýlmaktadýr.paketleme ve salgý görevi yapar.Salgý bezlerinin hücrelerinde sayýlarý daha fazladýr.Örnegin; ter bezlerinden ter,bunlar gibi örnekler.golgi aygýtý büyük çalýþmalar sonucu bulunmuþtur. MÝTOKONTRÝLER açýða çýkan enerji burada ATP (Adenozin TriFosfat) þekline çevrilir.Enerji üretir oksijenli solunum yapar.eneji üretmekte kullanýlýr. Plastitler Yalnýzca bitki hücrelerinde bulunurlar. Üç çeþidi vardýr. • Kloroplastlar, yeþil renklidir, klorofil içerirler. Bitkilere yeþil rengini bunlar verirler. Güneþ ýþýðý karþýsýnda su ve karbondioksitten organik maddeler imal ederler ki, bu olaya karbon özümlemesi (fotosentez) adý verilir. • Kromoplastlar, renkli plastitlerdir. Turuncu renkte olanlara “karoten”, sarý renkte olanlara “ksantofil” , sarýmsý kýrmýzý olanlara da “likopen” denir. Havuç ve domates gibi meyve ve sebzelerin kendine has renklerini verirler. • Lökoplastlar, renksizdirler. Bitkilerin ýþýk görmeyen kýsýmlarýnda (kök, yumru vb.) bulunurlar. Niþasta depolarlar. Fotosentez sonucu oluþan glikoz, iletim sistemi aracýlýðýyla depo yeri olan lökoplastlara gelir. Burada glikoz molekülleri birleþerek niþasta molekülleri meydana gelir. Niþastanýn sentezi esnasýnda, su açýða çýkar. “n” sayýda glikoz molekülünün birleþmesi esnasýnda (n-1) sayýda H2O(su) molekülü açýða çýkar. Niþasta taneciklerinin þekil ve büyüklükleri bitkinin çeþidine göre farklýlýk gösterir.

Mitokondriler

2-3 mikron uzunluðunda 0,5 mikron çapýnda elektron mikroskobuyla kolayca görülebilen elips biçiminde parçalardýr. Sosis veya çomak biçimindedir. Mitokondrinin yapýsýnda 2 zar bulunur. Hücrenin enerji meydana getirici üniteleridir. Hücre solunumunun sitrik asit devri (Krebs çemberi) burada gerçekleþir. Organik moleküllerden kimyasal baðlarýn kopmasýyla açýða çýkan enerji burada ATP (Adenozin TriFosfat) þekline çevrilir.Enerji üretir oksijenli solunum yapar.eneji üretmekte kullanýlýr.

Plastitler

Yalnýzca bitki hücrelerinde bulunurlar. Üç çeþidi vardýr.

Kloroplastlar, yeþil renklidir, klorofil içerirler. Bitkilere yeþil rengini bunlar verirler. Güneþ ýþýðý karþýsýnda su ve karbondioksitten organik maddeler imal ederler ki, bu olaya karbon özümlemesi (fotosentez) adý verilir.

Kromoplastlar, renkli plastitlerdir. Turuncu renkte olanlara “karoten”, sarý renkte olanlara “ksantofil”, sarýmsý kýrmýzý olanlara da “likopen” denir. Havuç ve domates gibi meyve ve sebzelerin kendine has renklerini verirler.

Lökoplastlar, renksizdirler. Bitkilerin ýþýk görmeyen kýsýmlarýnda (kök, yumru vb.) bulunurlar. Niþasta depolarlar. Fotosentez sonucu oluþan glikoz, iletim sistemi aracýlýðýyla depo yeri olan lökoplastlara gelir. Burada glikoz molekülleri birleþerek niþasta molekülleri meydana gelir. Niþastanýn sentezi esnasýnda, su açýða çýkar. “n” sayýda glikoz molekülünün birleþmesi esnasýnda (n-1) sayýda H2O(su) molekülü açýða çýkar. Niþasta taneciklerinin þekil ve büyüklükleri bitkinin çeþidine göre farklýlýk gösterir.

Ribozom

Endoplazmik retikulum kanalcýklarý boyunca sýralanmýþ ve sitoplazmada daðýnýk olarak bulunan protein sentezinin baþladýðý yapýlardýr. Yaklaþýk 150 Angström çapýndadýrlar. Yapýlarýnýn % 65’i RNA (ribonükleik asit) ve % 35’i proteindir. Ribozom yardýmý ile sentezlenen proteinler endoplazmik retikulum aracýlýðý ile hücre içi bölgelere veya hücre dýþýna iletilirler. Kýsaca görevi protein sentezidir.