AZƏRBAYCANDA IP-TELEFONÝYANIN ÝNKÝÞAF PROQNOZLARI - 13 February 2008

RÝTN-in istehsalat birlikləri bir müddətdən sonra həm naqilli, həm də naqilsi AZƏRBAYCANDA IP-TELEFONÝYANIN ÝNKÝÞAF PROQNOZLARI

z kommunikasiyalar vasitəsilə təqdim edilən multiservis þəbəkəsi xidmətlərinin kütləvi inkiþafýna baþlamaq niyyətindədir. Hazýrda bir çox operatorlar, o cümlədən, «Azeurotel» Birgə Müəssisəsi (əvvəlcədən ödənilən kartlar vasitəsilə), «Catel», «Aztelecom» Ýstehsalat Birliyi, Baký Telefon Rabitəsi Ýstehsalat Birliyi və s. IP-telefoniya xidmətləri göstərir.

    Bu gün Wi-Fi standartýnda fəaliyyət göstərən və beynəlxalq zəngləri «Skype» (proqram müþtərisi bazasýnda təqdim olunan səsli rabitə xidməti) vasitəsilə pulsuz həyata keçirməyə imkan verən mobil telefonlar mövcuddur. Bazarda provayderlər və ya Ýnternet-klublar tərəfindən «Skype», yaxud digər vasitələrin köməyilə istifadəçilərin məhdud dairəsinə göstərilən beynəlxalq rabitə xidmətləri mövcuddur, lakin bu, geniþ yayýlmayýb.

    Azərbaycanýn özəl þirkətləri IP-telefoniya xidmətlərinin lisenziyalaþdýrýlmasýný zəruri hesab edir və bunu onunla izah olunur ki, hər bir operator göstərdiyi xidmətin keyfiyyətinə görə məsuliyyət daþýmalýdýr. Bununla yanaþý qeyd edilir ki, lisenziyalaþdýrma prosesi bütün təfsilatlarý ilə elə düþünülməlidir ki, lisenziyanýn alýnmasý þirkətlər üçün həlli müþkül problemə çevrilməsin.
    ÝP-telefoniyanýn cəlbediciliyi

    Qeyd etmək lazýmdýr ki, səsin paket þəklində ötürülməsi üzrə digər texnologiyalarla müqayisədə məhz IP-telefoniya səsin bilavasitə abunəçiyə, özü də nəinki qlobal kanallardan, həm də lokal þəbəkələrdən istifadə etməklə ən müxtəlif miqyaslý həllərlə daha yüksək dərəcədə çatdýrýlmasýna yönəldilib.

    Məsələyə daha geniþ yanaþsaq, IP-telefoniya Ýnternetlə telefoniyanýn üstünlüklərini bir yerdə cəmləþdirən bir texnologiyadýr. IP-telefon zəngində telefon operatoru heç cür iþtirak etmədiyi üçün belə zəngin dəyəri ənənəvi telefon baðlantýsýnýn dəyərindən bir qədər azdýr.

    Abunəçilər bir tərəfdən səsin daxil edilib-çýxarýlmasý sistemi olan kompüterə, digər tərəfdən isə planetin istənilən nöqtəsində yerləþən telefona malik olmalýdýrlar. Bu prosesdə əsas rolu þlüz oynayýr ki, o bir tərəfdən telefon xətləri ilə baðlýdýr və dünyanýn istənilən telefonu ilə birləþə bilər. Digər tərəfdən, þlüz Ýnternetlə baðlýdýr və dünyada istənilən kompüterlə birləþə bilər. Server standart telefon siqnalýný qəbul edir, onu rəqəmləþdirir, keyfiyyət itkisinə yol vermədən xeyli sýxýr, eyni zamanda pauzalarý aradan qaldýrýr, paketlərə bölür və Ýnternet protokolundan (TCP/IP) istifadə etməklə Ýnternet vasitəsilə təyinatý üzrə göndərir.

    Bu rabitə növü həm abunəçilərə, həm də þirkətlərə ənənəvi voice-kanaldan 30-40% ucuz baþa gəlir. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, IP-telefoniya nəinki sərfəlidir, həm də çox rahatdýr. Bununla əlaqədar, bir çox xarici þirkət IP-telefoniyanýn beynəlxalq istiqamətini öz xidmətlərinə əlavə edir.

    Əvvəllər IP-telefoniyaya olan yüksək maraq, ilk növbədə, beynəlxalq və þəhərlərarasý danýþýqlar zamaný uzaq rabitə operatorlarýnýn kanallarý vasitəsilə edilən ənənəvi zənglərlə müqayisədə vəsaitə xeyli qənaət etmək imkanlarýndan irəli gəlirdi. Lakin indi vendorlar getdikcə daha tez-tez qənaətə deyil, həmin texnologiyanýn yeni servis imkanlarýna diqqət yetirirlər.
    IP-telefoniyanýn inkiþaf sürəti

    Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, bu gün IP-telefoniya tədricən ənənəvi telefon rabitəsini əvəz edir. Son illərin ən iri operatorlarýnýn ən böyük layihələri onlarýn þəbəkə infrastrukturunun IP-yə keçirilməsi və IP-servislərin tətbiqinə əsaslanýr. Bu gün dünya üzrə beynəlxalq trafikin yarýsýndan çoxu IP vasitəsilə ötürülür, halbuki 2000-ci ildə beynəlxalq səs trafikinin 1%-i, 2001-ci ildə 18%-i, 2002-ci ildə isə 33%-i IP-telefoniyanýn payýna düþüb.

    Qeyd etmək lazýmdýr ki, ekspertlər 2006-cý il üçün IP-telefoniya xidmətlərinin bütün þəhərlərarasý və beynəlxalq zənglərin təxminən 35%-ni təþkil edəcəyini («ESSL Technologies» þirkətinin məlumatlarý), 2010-cu il üçün isə bütün səs çaðýrýþlarýnýn 50%-nin Ýnternet vasitəsilə həyata keçiriləcəyi (MCI þirkətinin məlumatlarý) nəzərdə tuturdular. Göründüyü kimi, IP-telefoniyanýn inkiþaf tempi gözlənildiyindən qat-qat artýq olub.
    IP-telefoniyanýn gələcəyi

    Son 2-3 ildə dünyada «abunə» IP-telefoniyasý inkiþaf etməyə baþlayýb, yəni abunə terminalý kimi IP-telefon və ya IP-þlüz çýxýþ edir və səsli rabitə xidməti geniþzolaqlý IP-qoþulma vasitəsilə gerçəkləþdirilir.

    Telekommunikasiyalarýn gələcəyinə gəldikdə isə, bu gün o, IMS – IP Multimedia Subsystem abbreviaturasý ilə əlaqələndirilir. 3G þəbəkələri (mobil rabitə þəbəkələri) arxitekturasý kimi meydana çýxan IMS arxitekturasý sürətlə naqilli þəbəkələrə də yayýldý. Hazýrda telekommunikasiyalar bir növ dönüþ dövrünü yaþayýr. Beynəlxalq ekspertlərin proqnozlarýna görə, bu «böyük dönüþ»ün ən mühüm cəhətlərindən biri operator biznes-modellərinin yenidən qurulmasý olacaq ki, bu proses bütövlükdə dünya üzrə artýq baþlayýb.

    Həmin dəyiþikliklər həm son bir neçə ildə veb-saytlarla rəqabət üzündən özlərini yaxþý hiss etməyən kütləvi informasiya vasitələrinə, həm də kontentə aid olacaq.