 |
| Our poll |
Forum Yenidən İstifadəyə verilsinmi ?
Tam səslər: 23
|
Cəmi online: 1 Qonaq: 1 İstifadəçi: 0
|
|
| Bazar günü, 2024-05-05, 07.02 |     |
|
| Qeribler.com |
| Welcome Qonaq | RSS |
Main » 2008 » Fevral » 13 » Yuz il bundan evvel
Yuz il bundan evvel | 17.11 |
Gələcək haqqýnda düþüncələr(davamý)
1908-ci ildə aviasiya özünün ən yüksək dəbdə olan halýnda idi. O zamanýn qəzet və jurnallarý gələcəyi təsvir edərək yazýrdýlar ki: «Bəþəriyyət nəhəng və möhtəþəm göydələnlərdə yaþamalý və hava taksilərinin vasitəsilə hərəkət etməlidir». Hər bir halda, məhz 1908-ci ildə tamamilə açýq-aþkar þəkildə bəlli oldu ki, təyyarələr uzun müddət havada qalýb və böyük məsafələri qət etməklə  sərniþinləri daþýya bilərlər. Və bu səbəbdən, 1908-ci ili - aviasiyanýn baþlanðýcý ili hesab etmək olar.
1901-ci ildə amerikalý ixtiraçý Orvill Payt (Orville Wright) havadan aðýr olan və sonralar «Rayt qardaþlarýnýn təyyarəsi» kimi tarixə düþən uçma aparatýnda ilk idarəedilən uçuþ həyata keçirdi.
Bu tarixi hadisə Þimali Karolina þtatýnda yerləþən kiçik Kitti Xok þəhərciyinin yaxýnlýðýnda baþ verdi. Ýki qardaþ - Orvill və Uilbur (Wilbur Wright) qardaþlarýnýn ixtira etdiyi və düzəltdiyi «Wright Flyer» adlanan təyyarə havada 12 saniyə qalaraq, 36,5 metr məsafə uçdu. Bundan dərhal sonra daha üç uçuþ cəhdi həyata keçirildi. Və bu uçuþlardan birinin müddəti isə hətta bir dəqiqəyə qədər uzandý. 1908-ci ildə Fransa Aeroklubunda çýxýþ edən Uilbur Rayt belə bəyan etdi: «1901-ci ildə mən öz qardaþým Orvillə dedim ki, insan övladý hələ ən azý 50 il uça bilməyəcək. Və o zamandan bəri mən özüm-özümə inanmýram və gələcəkdən xəbər verə bilən sözlər deməkdən də çəkinirəm».
1908-ci ildə öz dəyərinə görə ilk uçuþdan heç də geri qalmayan daha bir hadisə də baþ verdi. Belə ki, ABÞ-ýn Dayton þəhərinin sakini olan Çarlz Farnes (Charles Furnas) dünyanýn ilk aviasiya sərniþini oldu.
Uilbur Rayt bu dostunu özünün düzəltdiyi təyyarədə gəzdirdi. Uçuþ 29 saniyə davam etdi və Ç.Farnes bir sərniþin qismində 600 metr məsafə qət etdi. Təsadüfən, təqribən elə eyni zamanda, məþhur fransýz aviatoru və ixtiraçýsý Anri Farman, ilk avropalý sərniþini - Leon de Laqranjý öz təyyarəsində gəzdirmiþdir. Qeyd etmək lazýmdýr ki, hər iki uçuþ - həm Amerikada və həm də Fransada baþ vermiþ sərniþinli uçuþ, biri-birindən müstəqil þəkildə baþ vermiþdi.
Elə həmin 1908-ci ildə təyyarə qəzasýnda həlak olan ilk sərniþin də oldu. Belə ki, Orvill Raytýn idarə etdiyi təyyarə qəzaya uðradý. Qəza zamaný təyyarənin sərniþini həlak oldu, Raytýn özü isə aðýr zədələr aldý. Qadýnlar arasýnda ilk sərniþin isə fransalý Tereza Peltye olmuþdur. Onu Anri Farmanýn sərniþini və eyni zamanda ilk avropalý sərniþin olmuþ fransalý təyyarəçi Leon de Laqranj özünün idarə etdiyi təyyarədə aparmýþdýr.
Həmin dövrdə, havaný fəth etmək uðrunda mübarizə əsas etibarilə amerikalý və fransalý aviatorlar arasýnda gedirdi. Bu yarýþmanýn iþtirakçýlarý öz həmkar-rəqiblərinin nailiyyətlərini diqqətlə izləyirdilər. Məsələn, Leon de Laqranj, Uilbur Raytýn özünün düzəltdiyi təyyarədə uzun müddətliyinə görə rekord 16 dəqiqə olan uçuþunu müþahidə etmiþdir. Bir neçə həftədən sonra isə L. de Laqranj havada 31 dəqiqə uçaraq, Raytýn rekordunu təzələdi. Bu hadisədən daha bir ay sonra Rayt havada 57 dəqiqə 31 saniyə qalaraq yenidən rekord vurmaða nail oldu. Uilbur Rayt həmçinin, sərniþinlə bir yerdə uçmaq rekordunun da sahibi olmuþdur. Belə ki, o, sərniþinlə birlikdə 9 dəqiqə havada qala bilmiþdi. 1908-ci ilin 31 dekabrýnda Uilbur Rayt qeyri-mümkün bir iþi həyata keçirməyə müvəffəq oldu. Belə ki, o tarixdə ilk dəfə olaraq, Fransaný Ýngiltərədən ayýran La-Manþ boðazýný təyyarədə uçub keçdi. Bu zaman Rayt havada 2 saat 20 dəqiqə vaxt keçirdi.
Belə təcrübələr nəticəsində, transkontinental uçuþlar da daxil olmaqla, ümumiyyətlə hava uçuþlarý həyatýn normasýna çevrildilər. Aviasiya nəinki insanlarý, eyni zamanda poçtu, müxtəlif yükləri və sairəni də uzaq məsafələrə daþýmaða baþladý. Aviasiyanýn təsiri nəticəsində kommunikasiya və rabitə, ticarət sənayesi və digər sahələr böyük dəyiþikliklərə məruz qaldýlar. Müharibələr isə yalnýz yerdə və dənizdə yox, həm də havada aparýlmaða baþladýlar. Səciyyəvidir ki, aviasiyanýn ilk addýmlarý atýlan həmin o 1908-ci ildə Fransa Ali Hərbi Məktəbinin professoru, general Ferdinand Foþ deyirdi: «Aeroplanlar - əlbəttə ki, maraqlý oyuncaqlardýr. Lakin, onlarýn heç bir hərbi əhəmiyyəti yoxdur». 1921-ci ildə isə təyyarəçilik elminə həsr edilmiþ «Havada hökmranlýq» adlý kitab nəþr edildi. Bu kitabda, ilk dəfə olaraq, hava müharibələrinin aparýlmasýnýn tam nəzəriyyəsi əks olunmuþdu. Kitabýn müəllifi məþhur «Müharibəyə hazýrlaþmaq üçün zəngin təxəyyülə malik olmaq lazýmdýr» ifadəsinin sahibi, italiyalý general Culio Due idi.
Bu mətnin hazýrlanmasýnda Tom Krouçun (Tom Crouch) «Qanadlar. Çərpələngdən kosmik eraya qədər aviasiyanýn tarixi» («Wings: A History of Aviation from Kites to the Space Age»), Fred Hovardýn (Fred Howard) «Rayt qardaþlarýnýn bioqrafiyasý» («Wilbur and Orville: A Biography of the Wright Brothers») və Nensi Mastersin (Nancy Masters) «Aeroplan» («The Airplane») kitablarýnda olan məlumatlardan istifadə edilmiþdir.
|
|
Views: 597 |
Added by: SultanSS
| Rating: 0.0/0 |
|
|  |
