 Azərbaycanýn xarici borcu 2 milyard 272,1 milyon dollara çatýbAzərbaycanýn xarici borcu 2 milyard 272,1 milyon dollara çatýb. Bu göstərici ötən ilin əvvəli ilə müqayisədə 15,2 faiz çoxdur. Xarici dövlət borcunun adambaþýna düþən məbləði 264,2 ABÞ dollarý təþkil edib.
Maliyyə Nazirliyinin məlumatýna görə, xarici borcun 371,4 milyon dollarý iqtisadi islahatlar üçün alýnan kreditlərin, 1 milyard 900,7 milyon dollarý isə investisiya layihələrinin payýna düþür. Beləliklə, hökumət böyük neft dollarlarý əldə etməsinə baxmayaraq xarici borclarýn həcmini artýrmaqda davam edir.
Ötən ilin əvvəlində Azərbaycanda adambaþýna düþən xarici borcun məbləði 224 dollar idisə, indi bu göstərici artýq 264 dollarý ötüb. Bu zaman kəsiyində isə Azərbaycan neftinin dünya bazarýndaký qiyməti fantastik həddə çatýb və demək olar ki, proqnozlaþdýrýldýðýndan 2 dəfə çox gəlir götürülüb - dövlət büdcəsində neftin baza qiyməti 1 barel üçün 50 dollar həddində hesablanýb, real satýþ qiyməti isə 80-90 dollar arasýnda dəyiþib. Belə çýxýr ki, hökumət neft dollarlarýný nəinki gələcək nəsillərə saxlamaq niyyətində deyil, əksinə, gələcək nəsillər üçün fantastik məbləðdə borc yýðmaq niyyətindədir.
Onu da qeyd edək ki, «investisiya layihəsi» adý altýnda xarici donorlardan alýnan kreditlər əslində korrupsiya qoxulu infrastuktur layihələrinin maliyyələþdirilməsinə yönəldilib. Məsələn, kreditlərin 429,5 milyon dollarý (20 faizi) yol tikintisinə sərf edilib. Maraqlýdýr ki, bu ilin dövlət büdcəsindən nəqliyyat sektoruna bundan 2,5 dəfə çox vəsait - 1 milyard dollara yaxýn pul ayrýlýb.
Ən qəribəsi budur ki, böyük neft dollarlarý içində üzən neft və qaz sektoru da xarici kreditlərdən bəhrələnib. Kreditlərin 150 milyon dollarý (7 faizi) neft və qaz sektoruna yönəlib. Təbii ki, normal məntiqlə bu paradoksu izah etmək mümkün deyil. Ölkəyə böyük neft dollarlarý daxil olur, Azərbaycanýn xarici borcu isə azalmaq əvəzinə artýr və borcun qaytarýlmasý gələcək nəsillərə saxlanýlýr. Bu faktorun özü Azərbaycana axan neft pullarýnýn səmərəli istifadə olunmamasýnýn bariz göstəricisidir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, bir sýra parametrlərinə görə Azərbaycandan xeyli geri qalan Türkmənistanýn xarici borcu yoxdur. Bu Asiya ölkəsi investisiya təlabatýný daxili ehtiyatlardan effektiv istifadə etmək yoluyla ödəyir.
Ýlk baxýþda xarici borcun yaranmasýnda qeyri-adi heç nə yoxdur. Hər bir dövlətin xarici borcunun yaranmasý təbiidir və bu, daxili ehtiyacdan doður. Ancaq indiki halda buna ehtiyac varmý? Bəlkə də 5-6 il əvvəl belə bir ehtiyac ola bilərdi. Ýndi isə ölkəyə böyük neft pullarý daxil olur, Azərbaycan özü ehtiyacý olan ölkələrə donorluq etmək gücündədir. Məsələn, Baký-Tbilisi-Qars dəmiryolunun tikintisində Gürcüstanýn payýný maliyyələþdirmək üçün Azərbaycan bu ölkəyə 200 milyon dollar güzəþtli kredit (ildə 1 faiz olmaqla 25 il müddətinə) ayýrýb. Belə bir þəraitdə Azərbaycanýn xarici borcu getdikcə artmaqdadýr. Hələ bu il bir neçə yeni kredit müqaviləsinin imzalanmasý da gözlənilir.
Təbii ki, bu, baþadüþülən deyil və neft pullarýndan qeyri-səmərəli istifadə olunmasý ilə baðlý səslənən versiylarý təsdiqləyir. Əgər neft pullarýndan səmərəli istifadə olunsaydý, onda Azərbaycanýn xarici borcu azalmaða doðru gedərdi. Ancaq biz bunun əksinin þahidi oluruq.
Bu fakt bir daha göstərir ki, Azərbaycanda neft pullarýndan səmərəli istifadə üçün neft-qaz sektoru haqqýnda ayrýca qanunun qəbuluna ehtiyac var. Rəsmi çevrələr uzun müddətdir ki, belə bir qanunun qəbul edilməsinə etinasýz yanaþýr. Neft pullarýndan səmərəli istifadəni özündə əks etdirən neft-qaz sektoru haqqýnda ayrýca qanun qəbul edilməsə, onda neft gəlirlərindən nəinki gələcək nəsillər, heç indiki nəsillər də faydalana bilməyəcək. Üstəlik, gələcək nəsillərə iri məbləðli borc miras qalacaq.
Azərbaycanýn Neft Sənayesi üzrə Ýnformasiya və Resurs Mərkəzi
|
