Əzrayýl üçün iki bilet

Əzrayýl görünür, əvvəl Azərbaycanýn xalq musiqisinə qulaq asmaq istəyirmiþ. Sonra fikrindən daþýnýb və klassik musiqiyə, operaya bilet alýb. "Bilet" sözünü bu yerdə Lütfiyar Ýmanovun janý kimi də tərcümə etmək olar.

Məndən olsaydý onun kimliyi, sənəti və Azərbaycan üçün hansý qiymətə malik olmasý barədə bir kəlmə də deməzdim. Allah haqqý, baþqa, yəni onun məþðuliyyətini ələ verməyən kadrlar olsaydý, yəqin ki, yalnýz o təsvirlərdən istifadə edərdim. Məsələn, onu qar topu oynayan yerdə, piyada gəzən yerdə, evdə idman qimnastyorkasýnda, hətta xəstəxanada-reanimasiyada, ölüm ayaðýnda göstərərdim. Daha royala söykənmiþ, ya da oxuyan yerdə yox. Onsuz da tanýyanlar tanýyýr. Tanýmayanlarý isə Lütfiyar Ýmanovla hansýsa 3-5 dəqiqəyə tanýþ etmək sadəcə mümkün deyil. Özü də burada söhbət mənim kiməsə əsaslý-əsassýz kinimdən, acýðýmdan, kiməsə konkret olaraq dövlət qayðýsýnýn olub-olmamasýndan getmir. Heç mən o fikirdə də deyiləm ki, vay dədəm vay, nakam Lütfiyar gün görmədi getdi və sair və ilaxýr.

Çünki bu belə deyil.
Çünki o nakam getmədi.
O doyunca yaþadý. Bəlkə də doyunca öldü də.

Əslində mən Lütfiyar Ýmanov haqqýnda çox, lap çox danýþmaq istəyirdim. Amma birdən dəhþətlə baþa düþdüm ki, çoxu çoxluða danýþarlar. Daha azlýða yox ki. Mənim Lütfiyar haqqýnda deyəcəyim kimə maraqlý olajaq? Beþ-altý köhnə mədəniyyət kiþisinə, Lütfiyarýýn yaþýdlarýna, bir də bəlkə çox az peþəkar opera dinləyicisinə. Bax bu saat mən bunlarý deyirəm, amma dəhþətlə hiss edirəm ki, kimsə elə indicə kanalý dəyiþdi, ya da dəyiþmək üçün pultu əlinə aldý və…

Yəqin ki, indi deyəcəklərimi daha onlar eþitmirlər. Və belələri hər an çoxalýr. Lütfiyar Ýmanovun simasýnda biz böyük mədəniyyətimizin daha bir sütünunu itirdik. Musiqinin qurþaqdan aþaðý iþlədiyi bir vaxtda, yuxarýmýz itirə-itirə gedir. Mən sizə təzə heç nə deməyəcəm. Amma göstərəcəm. Məsələn Favorottini. Onun son mənzilə yola salýnmasýný. Onun dəfnini hətta Azərbayanda da göstərdilər.
Bu isə Lütfiyar Ýmanovdur. Onun dəfnini Ýtaliyada göstərmədilər. Ona görə yox ki, Lütfiyar balaca idi. Yox. Daha pisi budur ki, Azərbaycan balacadýr. Və o öz dəyərlərini olduðu böyüklükdə nümayiþ etdirməyənədək balaca olajaq. Axý biz təkcə 80 yaþlý dramatik tenorumuzu itirmədik. Gedən Sovet epoxasýnýn bir böyük parçasýdýr. Bu epoxanýn insanlardaký fövqəladə səlahiyyətidir. Aktrisa Nəsibə Zeynalova, müðənni Mirzə Babayev, yazýçý Hüseyn Abbaszadə kimi Lütfiyar Ýmanovla da sovet epoxasýný addým-addým, adam-adam torpaða tapþýrýrýq. Xiffət eləmirəm. Amma bəs onlarýn yerində nə qalýr? Kim qalýr?
Lütfiyar hamýnýn yadýnda Koroðlu kimi qaldý. 70 yaþýnda Koroðlu rolunda səhnəyə çýxdýðý üçün onu hətta laða da qoyanlar tapýldý. Bəziləri dediliər ki, qulaðý yaxþý eþitmir, ona görə də taktdan çýxýr, xaric oxuyur. Bir baþqasýna görə Lütfiyar Koroðlu üçün çox qocaydý, səsi titrəyirdi. 3-cülər isə ona hətta 'dəli' də dedilər. Lütfiyar Ýmanov birinci iki rəyə sadəcə susdu. Amma ona 'dəli' deyənlərin cavabýný verib dedi ki, 'Koroðlunun 7777 dəlisi vardý, qoy 7778-ci də mən olum!'.

Lütfiyar Ýmanov yaþayanda həyatý, öləndə torpaðý qiymətə mindirən insanlardan idi. Yəni Azərbaycanýn ərazi, torpaq bütövlüyü ifadəsi belədə quru söz yýðýnýndan ibarətdir. Amma Lütfiyar Ýmanov, Þövkət Ələkbərova, Xan, Bülbül, Rəþid Behbudov və bu kimi þəxslərin məzarlarý elə Azərbaycanýn torpaq bütövlüyüdür.

Ötən həftənin bazarýndan bu yana baþýmýza, daha doðrusu mədəniyyətimizin baþýna iki iþ gəldi. Əvvəlcə Azərbaycanýn görkəmli xanəndəsi Ýslam Rzayevin vəfatý barədə xəbər aldýq. Qəribədir ki, müalicə aldýðý xəstəxana məlumatý təsdiqləmirdi, amma ailəsi 'öldü!' deyirdi…Dəyərli muðam və təsnif adamýmýzýn 'öldü!' xəbərini vermək nə qədər aðýr olsa da, məlumatý yaydýq. Həkimlərin təkzibi ilə birlikdə. Sonra eþitdik ki, Ýslam Rzayev saðdýr. Ertəsi gün hətta komadan çýxdýðý, vəziyyətinin yaxþýlaþdýðý barədə də xəbər yayýldý. Yanvarýn 25-dən 26-na keçən gecə saat birin yarýsýnda isə yenə xəbər gəldi ki, Ýslam Rzayev daha yoxdur.
Səhv ifadədir, Ýslam Rzayev vəfat etdi, hələ Ýslam Rzayev daha yoxdur demək deyil. Hər kəs dünyaya bir iþi görmək üçün gəlir. Ýslam Rzayev artýq öz iþini görüb. O, bundan sonra yaþamasa da, yaþayaCaq. Ýslam Rzayevin oxuduðu məþhur bir mahnýda belə sözlər var.

'Qarlar, buzlar əriyəcək,

çöllər yaþýl don geyəcək,

bir þair də öz yurduna,

mənim kimi söz deyəcək,

mən dünyada olmayanda.'

Doðru oxuyur. Dünya Ýslam Rzayevlə bitməyəcək. Elə Lütfiyar Ýmanovla da. Amma bitənlər olacaq. Böyüklərin yerinə gələn və heç vaxt böyüməyəcək kiçiklərlə bitəcəklər.
Adətən kimsə dünyadan gedəndə ondan qalan əþyalar, geyim-keçim adamda aðýr hisslər yaradýr. Bu dəfə mənə elə gəldi ki, Azərbaycanda daha iki səs sovxa qaldý. Lütfiyardan və Ýslamdan. Biri 'Sevdim səni mən ey Nigarým!' deyəndə, o biri də 'Daðlara duman bir əbədi mehman' söyləyəcək. Ýslam Rzayev bir nəfərin yox, azý iki nəfərin yerinə yaþadý. Ona görə də onun iki dəfə ölməsi də rəmzidir məndən ötrü.
Məni mühafizəkar saymayýn. Baxmayaraq ki, mən bu sözdə heç bir pis məna görmürəm. Mühafizə müdafiə sözünün sinonimidirsə, mühafizəkar və ya müdafiəkar olmaðýn nəyi pisdir ki? Onda niyə muhafizə və müdafiə etməyək? Onlarýn sayý lap az qalýb… Adlarýný çəkib Əzrayýlýn yadýna salmaq istəmirəm.
Ancaq gərək bizim də yadýmýzdan çýxmasýnlar.
Çünki bizim yadýmýzdan çýxmalarý ilə Əzrayýlýn yadýna düþmələri arasýnda əslində elə böyük bir fərq yoxdur.