Azərbaycan bərəkətli diyardýr. Özünün zəngin təbii sərvətləri və sərfəli coðrafi mövqeyi ilə seçilən, sayýlan bir ölkə! ªumer, yunan, Roma, Ýran, türk, hind, çin və digər sivilizasiyalarý təsil eləyən ölkələri qovuºduqdan yollar ayrýcýnda yerləºən Azərbaycan qədim dövrlərdən istehsalýn yüksək inkiºaf səviyyəsi və bəºəriyyət tarixində silinməz izlər buraxan özünəməxsus mədəniyyəti il ətanýnmýºdýr. Dünyanýn ən məºur muzeylərini qədim dövrlərdə Azərbaycan əraisindəhazýrlanmýº bədii metal iºləmələri, miniatürlər, kitab əlyazmalarý, xalça və parça nümunələri bəzəyir. Lakin qədim tarix öz qoynunda bizə o dövrdə yaºamýº çox az sayda görkəmli soydaºlarýmýz haqda soraqlar saxlamýºdýr.

Azərbaycan xalqý Ýslamý qəbul eləyənə qədər az qala bəºəriyyətin yaratdýqý bütün böyük dinlərdən keçmiºdir. Azərbaycan zərdüºtliyin və orta əsr müsəlman alimlərinin də yazdýðý kimi, bu dinin yaradýcýsý Zərbdüºtün Vətənidir.O, həmçinin ərazisində xristianlýq və iudaizmin qədul olunduðu ilk ölkələrdən biridir. Həmin dinlərin izləri hələ də ölkənin ºimalýnda qalmaqdadýr. Azərbaycan ərazisində hələ ən qədim çaqlardan dövlətçilik mövcud olmuºdur. Manna, Aderdabaqan, Albaniya, ªirvan, Aqqoyunlu və Qaraqoyunlu, Sfəvilər kimi dövlətlər yaranýlmýº və inkiºaf etmiºdir. AssuriyaÖ, urartu, Makedoniya, Ərəb xilafəti, səlcuq və türk-monqol istilaçýlarý burada dövlət quruluºlarý yaratmýºlar. Və bütün bunlar da Azərbaycan xalqýnýn etnogenizində, mədəniyyət və incəsənətində bütöv bir dühallar və görkəmli ºəxsiyyətlər pleyadasýnýn meydana çýxmasý üçün iqtisadi, hüquqi və mədəni zəmin yaratmýºdý.

Onlar Gəncədə, ªamaxýda, Bərdədə, Təbrizdə, Naxçývanda, Ərdəbildə və Azərbaycanýn dicər ºəhərlərində yaºayýb - yaratmýºlar. Bu məmləkətdə çoxlu məktəb və mədrəsələr tikilmiº, ºəxsi və ictimai kitabxanalar fəaliyyət göstərmiº, “Sərhət evləri” - özünəməxsus klinin mərkəzlər iºləmiº, rəsədxanalar, kaðýz istehsalý, kitablarýn üzünün k.çürülməsi və bədii tərtibatý ilə məºqul olan e’malatxanalar qurulmuºdur. Saraylarda ölkənin ən yaxºý ºair, bəstəkar, ifaçý və müðənnilərini öz ətrafýnda birləºdirən musiqi və ºe’r məclisləri fəaliyyət cöstərmiºdir.

Çincz Qacarýn “Qədim və orta əsrlər Azərbaycanýn cörkəmli oðullarý” kitabý Ýran almi Məmmədəli Tərbiyətin icmal səciyyəli “Daneºməndane Azərbaycan” ( “Azərbaycanýn cörkəmli adamlarý” ) əsərindən fərqli olaraq, oxuculara bu və ya digər ºəxsiyyətin yaºadýðý dövrün ovqatýný duymaqa, onlarýn həyat və fəaliyyəti tarixcəsindən konkret faktlarý öyrənməyə imkan verir. Materialýn ifadə tərzi, üslubu, müəllifin təsvir olunanheç bir ºəxsiyyətlə mə’nəvi baðlýlýqýnýn duyulmasý da kitabýn mənimsənilməsi uçun səmərəli zəmin yaradýr.

Alim, ilahiyyyatçý, filosof, ədib, dilçi, ºair, rəssam, xəttat, tətbiqi sənət ustalarý, münəccim, mühəndis, memar, ºaxmatçý, ifaçý, musiqiºunas, bəstəkar, dövlət xadimiləri və sərkərdələrin xronoloji ardýcýlýqla verilmiº tərcümeyi-hallarý oxuculara qədim zamanlardan XIX əsrin baºlancýna qədər Azərbaycanda dövlətçiliyin, mədəniyyətin, incəsənətin tarixi inkiºaf mənzərəsi barədəhərtərəfli təsəvvür əldə etməyə imkan verir.